رابرت تاکر
كتاب حاضر جزوه‌اي‌ست با
انديشه ماركسيسم كلاسيك. اين كتاب در سال
1892 نوشته شده و توضيح عام دستمايه هاى
اعتقادى حزب سوسيال دمكرات آلمان SPD
است.
اين حزب در آن زمان دراروپا بزرگترين و
پرنفوذترين حزب ماركسيستى بود . نويسنده اين
كتاب ، كارل كائوتسكى ناشر نشريه تئوريك حزب
يعنى " زمان نو"
Neue Zeit
بود ، اگر فردريك انگلس سالخورده ولى كماكان
فعال را استثنا كنيم ، او مهمترين تئوريسين
ماركسيسم آلمان بود0
كارل كائوتسكى معمار اصلى
برنامه جديد حزب دركنگره ارفورت در سال 1891
بود0 برنامه ارفورت جاى برنامه اى را گرفت كه
در كنفرانس سال 1875 در گوتا پذيرفته شده
بود0 دراين كنفرانس طرفداران ماركس و
فرديناند لاسال بمنظور ايجاد حزب كار
سوسياليست متحد آلمانى بهم پيوستند . ماركس ،
در دفاع از رهبران حزب ، درمجموعه يادداشتهايى
پيش نويس برنامه گوتا را شديدا مورد انتقاد
قرار داد و به ويژگيهاى لاسالى اين برنامه
حمله كرد (1)0 انگلس با كمك كائوتسكى در سال
1891 يادداشتهاى ماركس را در " زمان نو"
انتشار داد و كوشيد تا اطمينان دهد كه برنامه
جديد با روح ماركسيسم ارتدكس تنظيم شده است و
در حقيقت نيز چنين بود (2)0 بهر رو دوازده سال
سركوب بين سالهاى 1878 تا 1890 توسط "که
قوانين ضد سوسياليستى بيسمارك بر حزب تحميل
شد، زمينه ساز روانى اين فرايند بود" 0
برنامه جديد ارفورت شامل يك
بخش تئوريك و يك بخش عملى بود كه برنامه
حداقل حزب را ارائه ميداد ، این بخش شامل
اصلاحاتى بود كه بدون سرنگونى انقلابى نظم
موجود تحقق پذير بود 0 پس از كنگره ارفورت ،
كائوتسكى توضيح مفصل بخش تئوريك برنامه را
بعهده گرفت و تفسيرهايى نوشت كه هدف آن تفهيم
و ملموس ساختن نظرات رسمى حزب براى توده هاى
وسيع مردم بود. كائوتسكى در پيش گفتار چاپ
اول آلمانى اين برنامه نوشت آنچه ضروري‌ست
عبارت‌ست از "یک رشته از اصول سوسيال دمكراسى"
مطلبى عميق‌تر و مفصلتر از جزوات متداول
موجود پيرامون ماركسيسم، جزواتى نه به اندازه
نوشته هاى اصلى ماركس و انگلس نيز تخصصى
نباشد 0 حاصل اين انديشه نوشته حاضر است كه تا
حدودى مختصر و فشرده است و چاپ مجدد ترجمه
انگليسى آن توسط ويليام ا0 بون كه ابتدا در
سال 1910 در آمريكا منتشر شده است 0
سه فصل نخست اين كتاب كه كمتر
ازنصف آنرا در بر ميگيرد بحثهاى اقتصادى كتاب
" سرمايه " راخلاصه ميكند اين فصول اساسا
نظرات ماركس و انگلس پيرامون ديالكتيك
انكشاف جامعه سرمايه دارى را به طور پيوسته و
با اسلوب توضيح ميدهد 0 اما فصل چهارم و پنجم
بخش الحاقى سوسيال دمكراتيك ماركسيسم پايان
قرن را شامل ميشود 0 دراين قسمت كائوتسكى ، با
اشاره هاى فراوان به بنيان گذاران ماركسيسم ،
آموزشهاى آنان را بر طبق تجارب و رهنمودهاى
جنبش سوسيال دمكراتيك زمان خود توضيح ميدهد 0
فصلى كه كائوتسكى درباره "مشترك المنافع آينده
" نوشته است درعين حال كوششى است درتجسم
سوسياليسم در چهارچوب ملت _ دولت جديد و اثر
صريحى است در دفاع از سوسياليسم عليه بحثهاى
منقدين آن و فصل پايانى آن پيرامون "مبارزه
طبقاتى " استراتژى سياسى حزب سوسيال دمكراسى
را توضيح ميدهد.
لحن كائوتسكى در دفاع از
دگرگونى سوسياليستى جامعه بطرز چشمگيرى ملايم
است0 لحن كائوتسكى كه خواسته است افراد بى
اعتقاد و نيز معتقدين به حزب را متقاعد سازد
خالى از روح از خودبيگانگى عميقى است كه
درجامعه موجود است ، روحى كه نشان خود را بر
بسيارى از نوشته هاى ماركس بجا گذاشته است.
روشن است كه اين شيوه توضيح يك رهبر سوسيال
دمكرات است كه اميدوار است حزبش از طريق
مسالمت آميز پارلمانى بقدرت برسد و انقلاب
اجتماعى _ اقتصادى را به پيش برد 0 درباره
اين انقلاب كائوتسكى ميگويد : "بهيچوجه الزامى
نيست كه اين انقلاب با خشونت و خونريزى همراه
باشد" . دراين خصوص بايد توجه داشت كه
اصطلاح معروف ماركس : " ديكتاتورى پرولتاريا
" درهيچ يك از صفحات اين بخش ديده نميشود 0
كائوتسكى انتظار دارد كه پرولتاريا " همه
تلاش خود را در قدرتمند نمودن پارلمان در
رابطه با ديگر بخشهاى دولت بكار گيرد و تعداد
نمايندگان خود را در پارلمان به حداكثر
برساند"0 او " پيروزى حزب سوسياليست در دولت
را بنفع طبقه اى ميدانست كه خود نماينده اش
بود" ( صفحات 188 ، 189) .
چنين بود اصول سياسى حزب
سوسيال دمكرات. اين اصول درعين وانمود كردن
به اعتقاد به ماركسيسم كلاسيك در رابطه با
درهم شكستن انقلابى نظم بورژوايى ، سياست
سوسياليسم دمكراتيك را پيش ميبرد 0 درهمين جا
ميبايست ريشه هاى درگيرى بزرگ بين كائوتسكى و
لنين پس از انقلاب روسيه راجستجو كرد 0
كائوتسكى رهبر بلشويك و حزبش را متهم كردكه
با ايجاد ديكتاتورى تك حزبى بر پايه زور و قهر
به رسالت ماركسيستى خود خيانت كرده اند و
لنين به " كائوتسكى مرتد " بخاطر رد اصل و"
جوهر " ماركسيسم هم در تئورى و هم درعمل يعنى
رد آموزشهاى مربوط به ديكتاتورى پرولتاريا
حمله كرد( 3) . جدال بين اين دو و
ماركسيسم‌شان جدايى بين كمونيسم و سوسيال
دمكراسى را نهادی نمود. بااين حال خواننده
تفسيرهاى كائوتسكى بر برنامه ارفورت بخشهاى
فراوانى را خواهد يافت كه بيانگر تحسين شايسته
لنين جوان نسبت به كائوتسكى ارتدكس آنزمان
بعنوان آموزگار ماركسيست است. بدين ترتيب
كائوتسكى رابطه بين حزب سوسياليست و جنبش
كارگرى را طورى مورد بحث قرار داده است كه بى
ترديد بر نظرات لنين در اثرى چون "چه
بايدكرد" تاثير گذاشته است 0 كائوتسكى در
صفحات در این رساله تئورى جنگ و توسعه طلبى
امپرياليستى را توضيح ميدهد كه بعدها زمينه
رساله لنين "امپرياليسم ، بمثابه عاليترين
مرحله سرمايه دارى " قرار ميگيرد 0 درجاى ديگر
كائوتسكى " بيمارى كودكانه " افراط كارى چپ
كه هر جنبش سوسياليستى " نوپايى " را مورد
تهديد قرار ميدهد ، تحقير ميكند و بدين ترتيب
خطوط اثرى كه تقريبا سه دهه بعد لنين تحت
عنوان " بيمارى كودكى چپ روى در كمونيسم "
نوشت را ترسيم ميكند و بخش پايانى تحت عنوان
: "ويژگى بين المللى جنبش سوسياليستى" بدون
شك يكى از منابع پايه اى انترناسيوناليسم
سوسياليستى آشتى ناپذير لنين بشمار ميرود0"
رساله " كائوتسكى نقش تاريخى مهمترى از آنچه
او پيش بينى كرده بود ايفا كرد 0 اين رساله
تاثير سازنده اى بر درك ماركسيسم در آنزمان و
بعدها گذاشت 0 چاپهاى آلمانى متعددى از آن در
سالهاى نخست قرن منتشر شد و به زبانهاى خارجى
متعددى ترجمه شد0 ويراستار ترجمه اين اثر به
زبان روسى كه در سال 1959 در شوروى منتشر شد
بموازات انتقادات خود در باره اين اثر چنين
گفت : " بسيارى از مطالب اين كتاب اهميت خود
را تا به امروز حفظ كرده است 0 كائوتسكى
توانست مهمترين اصول تئوريك ماركسيسم را
با بيانى ساده توضيح دهد" (4) . اين بدان معنى
است كه وجه اشتراك بين ماركسيسم ارتدكس
درتفسيرهاى كائوتسكى و آنچه توسط كمونيسم
شورايى در عصرما پيش بينى شده كم نيست.
پرنيستون . ان . ج
rinceton N .
J
ژانويه 1917
زيرنويس‌هاى مربوط به مقدمه
1 - "سوسيال دمكراسى آلمان از
سال 1905 تا 1917" :"در تكوين جدايى بزرگ"
"اثر كارل اشورسكه "(كمبريج _ ماساچوست سال
1955)،ص 4.
2 - ايضا براى متن يادداشتهاى
انتقادى ماركس به " نقد برنامه گوتا " در
آثار منتشره درسال 1971 در نيويورك تحت عنوان
: "براى خوانندگان آثار ماركس و انگلس"
مراجعه كنيد0
3 - "ديكتاتورى پرولتاريا "
نوشته كارل كائوتسكى آن آربور 19640 "ا
نقلاب پرولترى و كائوتسكى مرتد" اثر لنين (
منتخب آثار مسكو سال 1947 _ 1946 جلد 2) 0
براى بحث مفصلتر راجع به تحليلهاى مورد مشاجره
بين لنين و كائوتسكى درباره ماركسيسم مراجعه
كنيد به اثر
R. Tucker
تحت عنوان " ايده انقلابى ماركسيستى " (چاپ
نيويورك سال 1969 فصل 3 و 6) .
4 كارل كائوتسكى: "برنامه
ارفورت" Kommentarii
rintsipial naicholsti
نويسنده پيش گفتار روى ان _ شوتسوف0)N.
Shevtsov
